İkrah nədir?

İkrah, insanda bir şəxsə, hadisəyə və ya obyektə qarşı yaranan mənfi hissi, nifrət və ya tiksinti duyğusunu ifadə edən anlayışdır. Bu duyğu əksər hallarda bir narazılıq, xəyal qırıqlığı və ya qeyri-münasib bir vəziyyətlə əlaqələndirilir.

İkrah sözü ərəb dilindən dilimizə keçmişdir və mənfi emosional reaksiya, nifrət, tiksinti kimi anlamlar daşıyır. Bu duyğu insanın şəxsi təcrübələri, dəyərləri və gözləntiləri ilə bağlı olaraq yaranır.

İkrah duyğusu müxtəlif səbəblərdən qaynaqlana bilər. Bunların arasında aşağıdakılar mühüm rol oynayır:

1. Əxlaq pozuntuları: Ədalətsizlik və ya mənəvi dəyərlərə zidd hərəkətlər ikrah hissi yarada bilər.
2. Fiziki və estetik narahatlıq: Pis qoxular, çirklilik və ya xoşagəlməz mənzərələr insanda tiksinti oyada bilər.
3. Xəyanət və aldatma: Güvən duyğusunun zədələnməsi şəxsdə ikrah hissinə səbəb ola bilər.
4. Uyğunsuz davranışlar: Sosial norma və qaydalara uyğun gəlməyən hərəkətlər ikrah hissini gücləndirir.

---

İkrahın psixoloji təsirləri

İkrah duyğusu insan psixologiyasında mühüm rol oynayır. Bu duyğu müsbət və mənfi nəticələrə səbəb ola bilər.

Mənfi təsirlər

• Əlaqələrin zədələnməsi: İkrah duyulan insan və ya vəziyyətlə münasibət qopur.
• Stress və narahatlıq: Davamlı ikrah duyğusu insanı emosional olaraq yorur.
• Sosial təcrid: İnsanlar ikrah hissi yaradan hadisələrdən və şəxslərdən uzaqlaşmağa çalışır.

Müsbət təsirlər

• Özünüqoruma instinkti: İkrah insanı zərərli və təhlükəli vəziyyətlərdən uzaqlaşdırır.
• Dəyərlərin qorunması: Şəxsi və ictimai normaların pozulmasına qarşı bir reaksiyadır.

---

İkrahın ifadə formaları

İkrah hissi həm verbal, həm də qeyri-verbal şəkildə ifadə oluna bilər.

Sözlü ifadə

• “Sənin hərəkətlərin məndə ikrah yaradır.”
• “Bu vəziyyət məni çox narahat edir.”

Qeyri-sözlü ifadə

• Qaşların çatılması
• Üz ifadəsində tiksinti və narahatlıq
• İnsanlardan və ya əşyalardan fiziki olaraq uzaqlaşmaq

---

İkrah və digər emosiyalar

İkrah duyğusu digər emosiyalarla sıx əlaqədədir.

İkrah və nifrət çox vaxt eyni anlamda işlədilsə də, fərqli emosiyalardır. Nifrət daha dərin və davamlı bir duyğudur. İkrah isə ani və konkret bir hadisəyə qarşı yaranır.

Tiksinti duyğusu fiziki bir narahatlıq yaradan hallarda ortaya çıxır. Məsələn, pis qoxu və ya çirklilik. İkrah isə daha çox əxlaqi və mənəvi pozuntulara yönəlir.

---

İkrahın ədəbiyyatda və sənətdə yeri

Ədəbiyyat və sənətdə ikrah duyğusu tez-tez işlənən mövzulardan biridir. Yazarlar və rəssamlar bu hissi təsvir etməklə insan psixologiyasını daha yaxşı ifadə etməyə çalışırlar.

Məsələn:

• Dostoyevskinin əsərlərində insanın mənəvi tənəzzülü ilə bağlı ikrah təsvirləri geniş yer tutur.
• Rəsm və kinoda müəyyən mənzərələr və obrazlar ikrah duyğusunu oyatmaq üçün xüsusi olaraq yaradılır.

İkrah, insanın mənəvi və fiziki rahatlığını pozan hallara qarşı verdiyi təbii bir reaksiyadır. Bu duyğu şəxsin öz dəyərlərini və həyat keyfiyyətini qorumasına kömək edir, lakin həddindən artıq və davamlı olduqda zərərli ola bilər.