İnflyasiya nədir?

İnflyasiya – ümumi qiymət səviyyəsinin davamlı artması deməkdir. Başqa sözlə, inflyasiya zamanı mal və xidmətlərin qiymətləri zamanla yüksəlir və bu, pulun alıcılıq qabiliyyətinin azalmasına gətirib çıxarır. İnflyasiya iqtisadiyyatın normal proseslərindən biridir və müəyyən dərəcədə zəruridir, lakin çox yüksək səviyyəyə çatarsa, bu, ciddi iqtisadi problemlərə səbəb ola bilər.

İnflasiya haqqında daha ətraflı:

İnflyasiyanın növləri

1. Tələb inflyasiyası (Demand-pull inflation)
   Tələb inflyasiyası mal və xidmətlərə olan ümumi tələbin onların təklifindən çox olduğu zaman yaranır. Bu, iqtisadi artım və insanların gəlirlərinin artması nəticəsində baş verir. Məsələn, tələbin artması mal və xidmətlərin qiymətinin yüksəlməsinə səbəb olur.
2. Təklif inflyasiyası (Cost-push inflation)
   Təklif inflyasiyası istehsal xərclərinin artması nəticəsində yaranır. Bu, əmək haqqının, xammal qiymətlərinin və ya enerji xərclərinin artması ilə əlaqədar olur. İstehsalçılar bu artan xərcləri kompensasiya etmək üçün məhsulların qiymətini artırırlar, bu da ümumi qiymət səviyyəsinin artmasına gətirib çıxarır.
3. Gözlənilən inflyasiya (Expected inflation)
   Gözlənilən inflyasiya iqtisadi subyektlərin gələcəkdə qiymətlərin artacağını gözlədikləri zaman yaranır. Onlar məhsulların qiymətini və əməkhaqqını artırır, bu da inflyasiyanı real bir hala çevirir.

İnflyasiyanın səbəbləri

1. Pul kütləsinin artması
   Əgər ölkədə dövriyyədə olan pul kütləsi artırsa və bu artım iqtisadi aktivliyə mütənasib deyil, mal və xidmətlərə olan tələbi yüksəldir, bu da qiymətlərin artmasına gətirib çıxarır.
2. İstehsal xərclərinin artması
   Əmək haqqının, xammal və ya enerji resurslarının qiymətinin yüksəlməsi istehsal xərclərini artırır və nəticədə istehsalçıların məhsullarını daha baha satmasına səbəb olur.
3. Valyuta məzənnəsinin dəyişməsi
   Milli valyutanın dəyərinin düşməsi xarici məhsul və xidmətlərin ölkə daxilində daha bahalı olmasına səbəb olur. Bu, idxal olunan malların qiymətlərinin yüksəlməsinə və nəticədə ümumi inflyasiyanın artmasına gətirib çıxarır.

İnflyasiyanın təsirləri

• Alıcılıq qabiliyyətinin azalması
  İnflyasiya zamanı qiymətlər yüksəldiyi üçün eyni məbləğdə pul əvvəlkindən daha az mal və xidmət almağa kifayət edir. Bu, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin azalmasına səbəb olur.
• Müəyyən dərəcədə iqtisadi artım
  Nəzarət olunan inflyasiya iqtisadi artımın əlaməti ola bilər. Bu zaman istehlakçılar daha çox xərcləyir və iqtisadi aktivlik artır. Lakin yüksək inflyasiya təhlükəlidir və iqtisadiyyatı destabilizasiya edə bilər.
• Əmanətlərin dəyərsizləşməsi
  Əgər inflyasiya səviyyəsi yüksəkdirsə və faiz dərəcələri inflyasiyadan geri qalırsa, insanların banklarda saxladıqları əmanətlər dəyərini itirir.
• Müəssisələrin xərc artımı
  İstehsal xərclərinin artması müəssisələrin gəlirlərinə mənfi təsir göstərə bilər və bu, iqtisadi tənəzzülə səbəb ola bilər.

İnflyasiyanın qarşısını alma üsulları

1. Pul siyasəti
   Mərkəzi banklar inflyasiyanı nəzarət altında saxlamaq üçün faiz dərəcələrini artırırlar. Bu, iqtisadiyyatda dövriyyədə olan pul miqdarını azaldır və tələbi azaldaraq qiymətlərin stabilləşməsinə gətirib çıxarır.
2. Maliyyə siyasəti
   Hökumətlər dövlət xərclərini və vergiləri tənzimləyərək inflyasiyanın qarşısını ala bilərlər. Vergilərin artırılması və dövlət xərclərinin azaldılması tələbə təsir göstərərək inflyasiyanı azalda bilər.
3. Valyuta stabilizasiyası
   Valyutanın sabit saxlanması idxal olunan malların qiymətinin sabit qalmasına kömək edir, bu da ümumi qiymət artımının qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.