Mediator, mübahisə edən tərəflər arasında anlaşmanın əldə olunması üçün vasitəçi rolunu oynayan şəxsdir. Mediatorlar, müxtəlif məsələlərdə yaranan mübahisələri həll etmək üçün istifadə edilən neytral şəxslərdir və tərəflərin öz aralarında razılaşma əldə etməsinə kömək edir. Bu prosesə “mediasiya” deyilir və mediatorlar bu prosesdə tərəflər arasında səmərəli dialoqu təşviq edərək onların mövqelərini anlamalarına yardımçı olur. Mediasiya prosesi hüquqi müstəvidə, ailə, iş münaqişələri və digər sosial problemlərdə geniş istifadə olunur.
Mediatorlar, mübahisə edən tərəflərin birbaşa ünsiyyət qurmasını və razılığa gəlməsini asanlaşdırmaq üçün çalışır. Onlar neytraldır və heç bir tərəfin mövqeyini dəstəkləməz. Mediatorun əsas məqsədi tərəflərin ehtiyaclarını və maraqlarını müəyyən etmək və bu ehtiyaclara uyğun olaraq sülh yolu ilə həll təklif etməkdir.
Mediasiyanın mahiyyəti və məqsədi
Mediasiya, mübahisələrin məhkəməyə getmədən və ya daha da dərinləşmədən həll edilməsi üçün istifadə edilən vasitəçi prosesidir. Bu proses tərəflərə problemlərini sakit, konstruktiv bir şəkildə müzakirə etmək imkanı verir və hüquqi məsələləri və ya şəxsi mübahisələri həll etmək üçün sülh yolu ilə həll yolları axtarır. Mediasiyanın məqsədi:
- Mübahisənin uzanmadan, daha da böyümədən həll olunması,
- Tərəflər arasında müsbət münasibətlərin bərpa edilməsi,
- Mübahisələrin səmərəli və ədalətli şəkildə sona çatdırılmasıdır.
Mediatordan istifadə mübahisələrin daha tez və qənaətcil şəkildə həll olunmasına şərait yaradır. Mediasiya prosesi vasitəsilə tərəflər arasında əməkdaşlıq artır və problemlərin daha anlayışlı və həssas bir şəkildə həll edilməsi təmin edilir.
Mediatorun funksiyaları
Mediatorun əsas funksiyaları tərəflər arasında dialoqu asanlaşdırmaq, problemləri müəyyənləşdirmək və razılaşmaya nail olmaq üçün şərait yaratmaqdır. Aşağıda mediatorun əsas funksiyaları qeyd edilmişdir:
Mediator tərəflər arasında neytral mövqedə dayanır və heç bir tərəfi dəstəkləmir. Bu neytral mövqe, tərəflərin özlərini rahat ifadə etmələrinə və mediatorun onlara səmərəli kömək edə bilməsinə imkan yaradır.
Mediator, tərəflərin mövqelərini, ehtiyaclarını və narahatlıqlarını dinləyərək, problemi hər iki tərəfdən də dərindən anlamağa çalışır. Onların arqumentlərini və istəklərini təhlil edərək problemin kök səbəblərini müəyyənləşdirir.
Mediator tərəflərin ehtiyaclarını nəzərə alaraq sülh yolu ilə həll yollarını təklif edir. Bu təkliflər tərəflərin hər iki tərəf üçün məqbul olan bir ortaq nöqtədə razılaşmalarına kömək edir.
Mediasiya prosesinin sonunda, əgər tərəflər razılaşma əldə edirlərsə, mediator razılaşma sənədini hazırlayır. Bu sənəd tərəflərin qərarlarını və razılıq şərtlərini əhatə edir və gələcəkdə mübahisənin təkrarlanmaması üçün hüquqi bir sənəd kimi istifadə edilir.
Mediatorun xüsusiyyətləri
Mediatorun səmərəli fəaliyyət göstərə bilməsi üçün müəyyən xüsusiyyətlərə sahib olması vacibdir. Aşağıda bir mediatorun əsas xüsusiyyətləri sadalanmışdır:
Mediator heç bir tərəfi dəstəkləməməli və tam neytral davranmalıdır. Obyektiv olmaq, mediatorun hər iki tərəfə qarşı ədalətli və dürüst yanaşmasını təmin edir və mediasiya prosesinin effektivliyini artırır.
Mediator, tərəflər arasında effektiv ünsiyyət yaratmaq üçün güclü ünsiyyət bacarıqlarına sahib olmalıdır. Bu bacarıqlar sayəsində mediator tərəflərin düşüncələrini, duyğularını və mövqelərini düzgün anlayır və onları bir-birinə çatdırır.
Mediator səbirli olmalı və tərəfləri anlamaq üçün empatiya göstərməlidir. Mediasiya prosesi bəzən uzun müddət ala bilər və mediator hər iki tərəfi sakit, anlayışlı və həssas bir şəkildə dinləməlidir.
Mediasiyanın əsas məqsədi mübahisələri həll etməkdir, buna görə mediator mübahisənin həlli üçün yaratıcı və səmərəli həll yolları təklif edə bilməlidir.
Mediasiya prosesinin üstünlükləri
Mediasiya prosesi həm tərəflərə, həm də ümumiyyətlə hüquqi sistemə müxtəlif üstünlüklər təmin edir:
Mediasiya prosesi, məhkəmə proseslərindən daha qısa müddətə həyata keçirilir və tərəflər üçün vaxt baxımından daha sərfəlidir. Mediasiya yolu ilə mübahisələr daha sürətli şəkildə həll olunur.
Mediasiya məhkəmə proseslərinə nisbətən daha az maliyyə tələb edir. Tərəflər bu prosesdə daha az xərc çəkir və həmçinin prosesin hüquqi nəticələrini idarə etmək üçün daha az vaxt sərf edir.
Mediasiya prosesi məxfi şəkildə aparılır və tərəflərin razılığı olmadan məlumatlar açıqlanmır. Bu, tərəflərə özəl və gizlilik tələb olunan mübahisələrini təhlükəsiz şəraitdə həll etmək imkanı verir.
Mediasiya prosesi sülh yolu ilə həll edilmək məqsədini güddüyü üçün tərəflər arasında münasibətlərin qorunmasını təmin edir. Tərəflər arasında yaranan müsbət münasibətlər gələcək əməkdaşlıq üçün əsas yaradır.
Mediator yalnız vasitəçi rolunu oynadığından, tərəflər qərarın qəbul edilməsində tam sərbəst olur və nəticəni özləri müəyyən edir. Bu, tərəflərə öz ehtiyaclarına və tələblərinə uyğun qərarlar qəbul etmək imkanı verir.
Mediatorun hüquqi statusu
Müasir hüquqi sistemlərdə mediatorun hüquqi statusu fərqlidir. Bir çox ölkələrdə mediatorlar, mübahisələrin həlli prosesində qanunla tənzimlənən və sertifikatlaşdırılmış şəxslər kimi fəaliyyət göstərir. Mediatorların hüquqi statusu onların mübahisələrin həlli prosesində verdikləri töhfələrə görə tanınmasını və etibar qazanmasını təmin edir. Mediatorlar, mübahisələrin hüquqi yolla həllini təşkil edərək tərəflər arasında möhkəm razılaşmalar əldə edilməsinə yardımçı olurlar.
Mediator, mübahisə edən tərəflər arasında anlaşmanın əldə olunması üçün vasitəçi rolunu oynayan neytral bir şəxsdir. Mediasiya prosesi, tərəflər arasında sülh yolu ilə razılığa gəlmək və mübahisələri daha tez və qənaətcil şəkildə həll etmək üçün faydalıdır. Mediator, neytrallıq, ünsiyyət bacarıqları, səbir və problem həll etmə qabiliyyətləri ilə mediasiya prosesində vacib rol oynayır. Mediasiya həm tərəflərə qənaət imkanı yaradır, həm də müsbət münasibətlərin qorunmasına yardım edir.