Naryad nədir?

Naryad — rus dilindən keçmiş və Azərbaycan dilində də istifadə olunan bir termindir. Bu söz müxtəlif sahələrdə fərqli mənalarda işlədilir. Ən çox hərbi, polis və tikinti sahəsində rast gəlinir. Ümumi anlamda naryad bir şəxsin və ya şəxslər qrupunun müəyyən bir tapşırıq üzrə növbə çəkməsi, xidmət aparması və ya konkret işlə məşğul olması deməkdir. Qısaca desək, bu, vəzifənin və ya əmrin yerinə yetirilməsi üçün təyin edilmiş tapşırıqdır.

Hərbi sahədə naryad xüsusi bir tapşırıqla əlaqədar əsgərin və ya zabitin növbə aparması və ya xidmətdə iştirakı deməkdir. Məsələn:

• Keşikçi naryadı (qarovul xidməti)
• Gündəlik daxili xidmət naryadı
• Mətbəx naryadı (xüsusilə əsgərlikdə istifadə olunur)
• Səyyar naryad (nəzarət-təftiş funksiyasını daşıyır)

Hərbi nizamnamələrə əsasən, naryada çıxmaq hər bir əsgərin borcudur və müəyyən cədvəl üzrə həyata keçirilir.

Polis və təhlükəsizlik orqanlarında naryad

Polis sahəsində naryad ictimai asayişin qorunması, patrul xidməti, tədbirlərin təhlükəsizliyinin təmin olunması və fövqəladə hallara müdaxilə məqsədi daşıyır. Patrul naryadları əsasən:

• Müəyyən əraziyə nəzarət etmək
• Cinayətlərin qarşısını almaq
• Cəmiyyətlə əlaqə saxlamaq
• Operativ reaksiya vermək

Bu naryadlar əsasən iki və ya daha çox polis əməkdaşından ibarət olur və növbəli şəkildə təşkil edilir.

Tikinti və istehsalatda naryad

Tikinti və istehsalat sahəsində “naryad” anlayışı daha çox “naryad-prikaz” (əmr tapşırığı) və ya “iş naryadı” kimi istifadə olunur. Burada məqsəd konkret işin yerinə yetirilməsi üçün tapşırığın yazılı şəkildə göstərilməsidir. Bu sənəddə aşağıdakılar qeyd olunur:

• İşin adı və növü
• Yerinə yetirən işçilərin adları
• İcra müddəti
• Təhlükəsizlik qaydaları
• Cavabdeh şəxs

İşçi həmin naryada əsasən təhkim edilir və iş bitdikdən sonra məsul şəxs tərəfindən təsdiqlənir.

Naryadın hüquqi tərəfi

Naryad müəyyən vəzifənin icrası üçün rəsmi olaraq verilən tapşırıq olduğuna görə, hüquqi baxımdan da məsuliyyət daşıyır. Əgər bir şəxs təyin olunmuş naryadı yerinə yetirməzsə və ya düzgün yerinə yetirməzsə, bu, intizam pozuntusu kimi qiymətləndirilə bilər. Xüsusilə hərbi və polis sahəsində bu məsuliyyət daha da sərtdir və cəza tədbirləri tətbiq edilə bilər.

Naryadın cəmiyyətdəki rolu

Naryadlar cəmiyyətin təhlükəsizliyi, nizam-intizamı və işlərin vaxtında yerinə yetirilməsi baxımından vacib mexanizmlərdən biridir. Onlar sayəsində:

• Növbətçilik və təhlükəsizlik təmin olunur
• Tapşırıqlar sistemli şəkildə bölüşdürülür
• İşlərin nəzarəti asanlaşır
• Məsuliyyətli yanaşma formalaşır

Əgər naryad sistemi olmasa, xüsusilə fövqəladə hallar zamanı nəzarət və idarəetmə çətinləşərdi.

Müasir dövrdə naryad anlayışı rəqəmsal idarəetmə sistemlərində də tətbiq olunmağa başlayıb. Xüsusilə istehsalat sahəsində iş naryadları elektron platformalar üzərindən verilir və icrası izlənilir. Eyni zamanda, təhlükəsizlik sahəsində mobil patrul naryadları texnologiya ilə koordinasiya olunur.