Subliminal nədir?

Subliminal mesajlar, şüuraltı səviyyədə qəbul edilən, lakin şüurlu şəkildə qavranılmayan informasiya formalarıdır. Bu termin latın dilindən gəlir və “altında” mənasını verir, yəni subliminal mesajlar insan şüurunun altında qalan, adi gözlə və ya qulaqla dərhal sezilməyən məlumatlardır. Bu mesajlar əsasən reklamlar, filmlər və musiqi kimi vasitələrlə verilir və insanların davranışlarına, qərarlarına və emosiyalarına təsir etmək məqsədilə istifadə olunur.

Subliminal mesajlar insan beyninə birbaşa şüuraltı səviyyədə çatdırılan vizual və ya səsli işarələrdən ibarətdir. Bu mesajlar insan şüuru tərəfindən birbaşa qəbul olunmur, lakin şüuraltı onları qavrayır və zamanla bu məlumatlar insanın davranışına və düşüncəsinə təsir edə bilər. Bir çox hallarda subliminal mesajlar reklam və marketinq sahələrində, həmçinin musiqi və filmlərdə istifadə olunur.

Subliminal mesajların əsas xüsusiyyəti onların gözlə görünməyən və ya qulaqla eşidilməyən olmasıdır. Məsələn, bir televiziya reklamında çox qısa bir müddət ərzində gözlə sezilməyəcək bir obraz və ya söz göstərilə bilər. Bu cür subliminal mesajlar qısa müddətdə beyinə ötürülür və insan bu mesajı şüurlu şəkildə anlamasa da, şüuraltı şəkildə qəbul edir.

Subliminal mesajların tarixi

Subliminal mesajların istifadə tarixi 1950-ci illərə qədər uzanır. İlk dəfə 1957-ci ildə James Vicary adlı marketinq araşdırmaçısı bu texnikanı sınaqdan keçirdi. O, kinoteatrda göstərilən bir filmdə hər 5 saniyədən bir “Popcorn al” və “Coca-Cola iç” kimi subliminal mesajlar əlavə etdi. Bu mesajlar o qədər qısa müddət göstərilirdi ki, tamaşaçılar onları şüurlu şəkildə görmürdülər, lakin Vicary iddia edirdi ki, bu mesajlar şüuraltı şəkildə qavranılır və nəticədə satışlar artmışdır. Lakin sonradan Vicary-nin bu təcrübəsi mübahisəli hesab edildi və bu sahədə müxtəlif araşdırmalar aparıldı.

Buna baxmayaraq, subliminal mesajların reklam və marketinq sahəsində istifadəsi artmağa davam etdi. Reklamçılar və marketoloqlar bu texnikanı istehlakçıların şüuraltına təsir etmə vasitəsi kimi qəbul etdilər və hələ də bəzi hallarda bu metoddan istifadə edilir.

Subliminal mesajların növləri

Subliminal mesajlar müxtəlif formalarda təqdim oluna bilər. Aşağıda subliminal mesajların ən yayılmış növlərini təqdim edirik:

• Vizual subliminal mesajlar – Bu mesajlar əsasən filmlər, reklamlar və videolar vasitəsilə insanlara çatdırılır. Bu mesajlar çox qısa müddətdə (adətən saniyənin 1/1000-i qədər) gözə görünən bir şəkildə göstərilir və insan gözünün onları dərhal qavraması çətin olur.
• Səsli subliminal mesajlar – Səsli subliminal mesajlar adətən musiqi və ya reklamlar vasitəsilə insanlara çatdırılır. Bu cür mesajlar çox zəif səs tonunda olur və ya geri oynadılan səs yazıları şəklində təqdim edilir.

Subliminal mesajların təsiri

Subliminal mesajların təsiri barədə mübahisələr mövcuddur. Bir çox araşdırmalar subliminal mesajların insanın davranışına və qərarlarına təsir edə biləcəyini irəli sürsə də, bu təsirin miqyası və effektivliyi hələ də tam şəkildə sübuta yetirilməmişdir. Bəzi tədqiqatçılar subliminal mesajların insanların davranışlarını dəyişdirmək üçün kifayət qədər güclü olmadığını iddia edirlər, digərləri isə bu mesajların şüuraltı səviyyədə təsir göstərə biləcəyini düşünür.

Məsələn, vizual subliminal mesajlar, müəyyən məhsul və ya markanın tanıdılması üçün istifadə oluna bilər. Bu mesajlar insanın həmin məhsul və ya marka haqqında məlumatlılıq səviyyəsini artıraraq onu satın almağa yönəldə bilər. Lakin bu təsirin nə dərəcədə effektiv olduğu sual altındadır.

Subliminal mesajların etik tərəfləri

Subliminal mesajlar haqqında əsas mübahisələrdən biri onların etik olub-olmamasıdır. Bir çox insanlar bu texnikanın insanların şüuraltına müdaxilə edərək onların qərarlarına təsir etməsinin etik olmadığına inanırlar. Xüsusilə reklam və marketinq sahəsində subliminal mesajların istifadə edilməsi istehlakçıların davranışlarına manipulyasiya etmək cəhdi kimi qiymətləndirilə bilər.

Bəzi ölkələrdə subliminal mesajların istifadəsi qadağan olunmuşdur. Məsələn, ABŞ-da Federal Ticarət Komissiyası (FTC) subliminal mesajların reklamda istifadəsini qanunsuz hesab edir və bu cür metodların tətbiqini tənzimləyir.

Subliminal mesajların real həyatda istifadəsi

Subliminal mesajlar müxtəlif sahələrdə istifadə olunmuşdur. Reklam, marketinq, film və musiqi sahələrində subliminal mesajların istifadə olunması ilə bağlı bir çox nümunə var. Aşağıda subliminal mesajların istifadə olunduğu bəzi sahələri qeyd edirik:

Reklam sahəsində subliminal mesajlar məhsulların tanıtımını artırmaq məqsədilə istifadə olunur. Reklamlarda subliminal mesajlar məhsul və ya xidmətin şüuraltına yerləşdirilərək insanların həmin məhsula qarşı marağını artırmağa yönəldilir.

Musiqi sənayesində bəzən subliminal mesajlar geri oynadılan səs yazıları şəklində təqdim edilir. Bu texnika, xüsusilə musiqi qruplarının albomlarında yayğın olmuşdur.

Bəzi filmlər və televiziya seriallarında subliminal mesajlar istifadə olunur. Bu mesajlar əsasən gizli simvollar və ya mətnlər şəklində təqdim edilir və tamaşaçılar tərəfindən dərhal qavranılmır.

Subliminal mesajlar şüuraltı səviyyədə qavranılan, lakin şüurlu şəkildə hiss edilməyən informasiya formalarıdır. Bu mesajlar vizual və ya səsli formada təqdim edilə bilər və əsasən reklam, marketinq, musiqi və filmlər kimi sahələrdə istifadə olunur.